Vandaag honderd jaar geleden beëindigde de Eerste Wereldoorlog. In Frankrijk, Engeland én België groots herdacht. Ook deze blog staat daar even bij stil.
Wat ze gemeen hadden? Nationalisme, patriottisme én een hang naar valse romantiek: de opmaat voor een vers gedolven soldatengraf. Alfred von Richthofen en Octave Lapize. Van die Von Richthofen kon je dat verwachten. De man, een Pruis bij overtuiging én geboorte, speelde als kleuter, met een fijn scherp, geslepen zwaardje. Had bovendien een verontrustende belangstelling voor de wapenkast van zijn vader. Probeer zo’n joch maar eens te overtuigen van pacifisme. Von Richthofen, als de kippen erbij toen de ‘Groote Oorlog’ uitbrak. Meldde zich meteen bij de Fliegertruppe des Deutschen Kaiserreiches.
Manfred, gevechtspiloot in zijn rode Fokker-tweedekker, vocht zich op tot een hedendaagse cultheld. De Pruis voerde het commando over een tiental geestverwanten, die hij, met veel gevoel voor cynisch realisme, het Vliegend Circus noemde. Maar dan wel een circus waarbij de Dood nooit ver weg was. Von Richthofen, bijgenaamd de Rode Baron, schoot, hoog boven het Westfront, tachtig geallieerde toestellen als vette eenden uit de lucht.
Aangezien culthelden jong behoren te sterven, stelde de Baron niet teleur. Ergens in april 1918 tikte zijn levensklok nog maar een paar seconden. Manfred von Richthofen, door een Engels toestel neergeschoten, werd 26 jaar. Maar waarom in godsnaam die Von Richthofen in Stuyfssportverhalen? Nou gewoon, als ‘kapstok’ om Octave Lapize aan op te hangen.
Want, en daar komt ‘ ie; hoogstwaarschijnlijk had óf Von Richthofen danwel één van zijn vliegende jongens Octave Lapize, piloot bij de Franse luchtmacht, op 14 juli 1917, dodelijk neergehaald. Over Lapize is veel gepubliceerd. Dat de man als beroepsrenner drie keer Parijs-Roubaix had gewonnen, is ter kennisgeving. En bij iedere voorbeschouwing over een Tour de France huppelt de naam ‘Lapize’ ook voorbij. Lapize won de Franse rondrit in 1910.
Aardiger was zijn afscheid van dit aardse tranendal. Lapize, als vrijwilliger in 1914 oorlogspiloot geworden. Vloog samen met zijn verkenner Emile Cologne hoog boven Flirey, Meurthe-et-Moselle, waar hij nét de andere kant opkeek. Buitenkansje voor die vier Duitse Fokkers. Vier tegen één is gemeen. Dat klopt. Maar in de oorlog geldt geen padvindersmores of ander moralistisch geleuter. Enfin, de jongens van Von Richthofen lieten dat buitenkansje niet lopen. Mitrailleurs ratelden dodelijk. Octave Lapize, 34 jaar, overleed enige dagen later in het veldhospitaal van Toul.
Foto boven: Von Richthofen, midden voor, met zijn jongens.
Octave Lapize en Emile Cologne.
Ver voor het begrip F-Side flikten ze het toch maar. De jongens van de ‘derde rang’! En die zaten nergens mee. Trendsetters. Een voorbeeld voor de modale hedendaagse hooligan. De Derde Rang, op de Amsterdamse Zeeburgwielerbaan dé tribune voor, laten we zeggen, de toffe jongens. Door de altijd aanwezige politie, blanke sabel onder handbereik, strak in de gaten gehouden. De derde rang, stuiver entree en bevolkt met bootwerkers van Kattenburg en andere volksbuurten. Rauw volk met eeltige knuisten opgedaan in de haven. Zes dagen van twaalf uur het lijf afbeulen. En op de Dag des Here kon mijnheer de dominee mét zijn bijbel hun rug op. De stayerswedstrijden op de Zeeburgerwielerbaan lonkten dan. Voor aanvang van de koers eerst de dorst lessen in de herberg van Jaap Hannes, gelegen aan de Zeeburgerdijk. Om daarna in kennelijke staat de tribunes van de wielerbaan op te zoeken. De stemming zat er per definitie altijd goed in. Ook tijdens die ene stayerskoers hoogzomer 1913. De Vlaamse renner Victor Tubbax in een match tegen ene Huub Mulckhuyse. 
