Stuyfssportverhalen

De Amsterdamse Wielerbaan, begin september 1901. Op het programma de tweestrijd Emile Bouhours versus Piet Dickentman. Een race achter motortandems. Motoren werden aangeduwd. Harde plofgeluiden over de baan. Rillingen in onderbuiken. Natte plekken op houten banken. Voor we verder gaan, eerst even vertellen over die Emile Bouhours, een stayer afkomstig uit Normandië die ongetwijfeld voor een vet contract naar het obscure houten Amsterdamse wielerbaantje was gelokt.

Bouhours, met de trein aangekomen op het Centraal Station. Koffertje in de hand, alsof hij op weg was naar een bijeenkomst van de Zondag Baptisten. De man, voornamelijk actief op de Parijse wielerbanen, maakte in 1903 furore, op de door zo stayers gevreesde en bloedlinke Duitse wielerbanen. In 1903 won de Normandier zeventien grote koersen, wat hem zesentwintigduizend goudmark opleverde.   

Maar dat was twee jaar eerder, want in 1901 was het volk, op komen draven voor Dickentman en die Bouhours. Op de tribunes kreeg men waar voor hun stuivers. Want spektakel in de zesde ronde. De ketting van Bouhours motor vloog er vanaf, en kwam terecht in  het achterwiel. Nadat de stuurman van de wielerbaan was geschraapt, werd er over gestart. Bouhours achter de reservemotor, de geest gekregen, jakkerde ver voor Dickentman uit. Op het moment dat Piet gedubbeld werd, vloog de voorband van z’n motor van de velg.  Dickentman, én zijn gangmakers Adolf Thormann en Jozef Schwarzer, gietijzeren cowboys uit Berlijn, werden gelanceerd.

De catastrofe  was nog niet compleet. In een flits stuurde de stuurman van Bouhours zijn motor omhoog. Ontzetting op de tribune. Ga er maar even aan staan. Alsof een rijdende bom op je afstormt. Stuurman én balustrade werden verpletterd. Piet Dickentman en zijn jongens krimpend van de pijn, werden volgens het Nieuws van den Dag, ‘deerlijk gewond met bloedende wonden aan hoofden, armen, borst en beenen’, afgevoerd richting Wilhelmina Gasthuis. 

Bron: Het Nieuws van den Dag jaargang 1901, Album der Radwelt jaargang 1903.

Bouhours’ laatste ademstoot

17 Mei 1903, de Grossen Goldener Rad, gehouden op de wielerbaan van Friendenau. Een stayerskoers over honderd kilometer. Aan het vertrek van links naar rechts, Taddy Robl, Emile Bouhours, Fritz Ryser, Jimmy Michaels en Alfred Gornemann.  Dat Taddy Robl won, en daarmee tweeduizend goudmark mee opstreek is leuk voor de cijfertjesfreaks onder ons.

‘Aardig’ is, dat een paar jaar nadat de fotograaf afdrukte, Robl, Michaels, én Gornemann dodelijk verongelukten. Dan is er ook nog Fritz Ryser, die als stayer diverse keren wonderbaarlijk ontsnapte aan gruwelijke ongelukken, waaronder de catastrofe op de wielerbaan van de Botanische Garden in Berlijn waarbij negen toeschouwers nooit meer levend thuis kwamen. De daardoor zwaarmoedige en depressieve Fritz, besloot in 1916 vrijwillig uit het leven te stappen. Emile Bouhours, blies zijn laatste adem uit op drieëntachtig jarige leeftijd…

De elite en de bourgeoisie, zag je daar niet. Wél volk dat bestond uit scheeps- en havenarbeidersarbeiders, afkomstig uit het nabijgelegen volksbuurten Kattenburg, Wittenburg en Oostenburg. Ruw en rauw volk met losse handjes. Dat er op de Amsterdamse Zeeburgwielerbaan  regelmatig knokpartijen en ander ernstige rellen voorkwamen, daar struikel je over in het archief van deze blog. Oproer en vechtpartijen, vastgelegd door de aanwezige fotograaf van dienst. Foto’s die beklijven. Waar je naar blijft kijken, die anno nu een diepere  betekenis krijgen.

Ook die ene foto van een trio gangmakers, geschoten op een zomerse en zonnige zondag, ergens in de zomer van 1914,  waarop iedereen die de kans kreeg, schaamteloos voor poseerden. De Zeeburgwielerbaan, met z’n dwarslatjes aan elkaar hangende piste. Waar regelmatig de koers  werd stilgelegd, om de timmerman de kans te geven om de losgetrilde latten vast te spijkeren. Dat de baan kapot werd gereden, door de zware gangmaakmotoren, daar trokken gangmakers Albert Käser, Heinrich Wronker en Amsterdammer Piet de Roos zich niets van aan. De Duitse gangmakers Käser en Wronker, die op eigen manier hun kleine krasjes in de wielergeschiedenis kerfden. 

Wronker, in 1915 betrokken bij een levensgevaarlijke actie op die zelfde Zeeburgwielerbaan, waar stayer Jan van Gendt als detonator fungeerde. Tijdens de koers met tachtig in het uur, verkocht Van Gendt tijdens het passeren de Vlaamse stayer Vanderstuyft een muilpeer.  Wat al een kunst op zich was. Bij Vanderstuyft’s gangmaker Wronker afkomstig uit Keulen, slaan dan de stoppen door. Op zijn zware Brennabormotor gaat hij achter Van Gendt aan, en probeert hem tot twee keer toe aan te rijden. Terwijl het publiek fijn zat na te sidderen, agenten en juryleden de dolgedraaide Wronker in bedwang hielden, zat de aanwezige journalist van De Telegraaf ijverig te noteren.
‘Het is een schande’, opent hij maandagmorgen met dampende morele verontwaardiging zijn artikel.

Ach die Heinrich Wronker, die nogal schlemielig aan z’n eind kwam. In augustus 1926, op zijn eigenste wielerbaan in Keulen, was hij betrokken bij een valpartij. Een crash waar Wronker nét langs kon glippen. Om vervolgens met motor en al uit de wielerbaan te vliegen. Tussen de houten banken gaf Hein de geest.

Bron: Revue der Sporten jaargang 1915 en 1915, Illustrierter Radren-Sport, jaargang 1926.