Stuyfssportverhalen

Hij stond al op de drempel van eeuwige roem. Nog héél even en hij kon toetreden tot het illustere clubje IJsheiligen met de daarbij behorende garantie dat zijn  naam generaties lang rond zal zingen.  En opeens, opeens kukelde hij in het ravijn van de vergetelheid. Op acht februari 1947 won Joop Bosman de negende Elfstedentocht om achtendertig dagen later alsnog gediskwalificeerd te worden.

Hij was nou niet echt een outsider. Eerder favoriet. Bij de Elfstedentocht van 1941 werd Joop Bosman, een automonteur afkomstig uit Breukelen, al eens tweede. Op acht februari 1947, de koudste dag van het jaar, met temperaturen van min veertien met stormachtige oostenwind, was Bosman, 29 jaar, de allereerste schaatser die, na de start op de Zwette, in de aanval ging. Bosman, op het slechte ijs een paar keer gevallen, demarreerde uit het peloton van tweehonderdzeventig rijders, en kreeg vier man mee. Na  Stavoren bleef Joop er net zo lang aan rukken en sleuren tot hij alleen overbleef met Klaas Schipper, een boer afkomstig uit Steenwijkerwold.
Bosman en Schipper, kop over kop, richting Bolsward met als obstakel kluunplaats Parrega, waar het duo uiteindelijk een nachtmerrie in zal glijden. Wat voor dat laatste nodig was? Een handkar, een stel eigenwijze dorpelingen, Abe de Vries, én een verslaggever van het sportblad Sportief. Door het slechte ijs moest in Parrega, over een stuk van vijfhonderd meter gekluund worden. Nauwelijks van het ijs gesprongen, werden Bosman en zijn kompaan door een stel overijverige dorpelingen vastgegrepen, in een handkar gezet, en de kluunplaats overgereden. Reglementair verboden. Verslaggever H.J. Looman van het sportblad Sportief, de tocht volgend per auto, doet in zijn blad daar uitgebreid verslag van. In zijn verslag merkte Looman fijntjes op dat de achtervolgers daar weinig hinder van hadden want die werden achterop een fiets door Parrega geloodst.
In de verderop gelegen kluunplek Vrouwbuurstermolen was het weer raak: Bosman en Schippers werden door dorpelingen op de schouders genomen: door Looman  ijverig in zijn notitieblokje genoteerd. Joop Bosman, gekleed in drie dunne truitjes, een onderbroek met daarin ter bescherming van zijn ‘huwelijksgereedschap’, een stuk konijnenbont én een lange broek, wist na een heroïsche race door een onherbergzame Friese ijsvlakte, de negende Elfstedentocht te winnen. Op een minuut kwam Schipper binnen, derde, op tien minuten, Jeen Nauta, vierde op vijftien minuten, Jacob Wynia, vijfde Jan van den Hoorn.
Bij het traditionele feest in de Leeuwarder Harmonie kwam er geen huldiging. Door beschuldigingen van Abe de Vries, die zich in Parrega met een auto had laten overzetten, dat de race niet volgens de reglementen verlopen was, besloot het bestuur dat eerst uit te zoeken. Voor de gemiddelde schaatssupporter was Joop Bosman, en niemand anders, de man die de tocht der tochten gewonnen had. In de weken erna kreeg de automonteur meer dan honderdvijftig brieven en telegrammen. Na achtendertig dagen sloeg zijn euforie om in een trauma.  De  beschuldiging van De Vries, negende in de uitslag, én het gestook van Looman en zijn collega’s, hadden hun doel bereikt. De eerste vier werden uit de uitslag geschrapt. Nummer vijf, Jan van den Hoorn, werd tot winnaar uitgeroepen. Abe de Vries, die als negende over de streep gleed, mocht de derde prijs ophalen.
Het vertrouwen dat Joop Bosman had in Friesland én de Friezen was voorgoed verdwenen. Vertelde hij, een week na zijn overwinning, in Sportief, dat hij zo graag in Friesland reed en dat de mensen daar zo gastvrij zijn. Veertig jaar later dacht hij daar heel anders over. Volgens Bosman word je als Hollander in de Elfstedentocht altijd door die Friezen geflikt.

Het was de tijd van de buizenradio, kolenkachel, hoorspelen, ontstellend lullige muziek, spruitjeslucht, verzuiling, en burgerlijke vertrutting. Maar de jaren vijftig waren dan wél weer de hoogtijdagen van de sport. Stadions puilden ieder week uit en wielercriteriums werden bekeken door duizenden.  En als er geen sport te zien was, waren er nog sportbladen als Sportief, en Sportwereld waarin het journaille, niet gehinderd door live televisiebeelden, helden en mythen creëerde.
In de winter van 1954 hadden ze kolommen volgeschreven, waarbij de superlatieven over elkaar heen buitelden, over die onderwijzer uit Heerenveen die zojuist de Elfstedentocht gewonnen had. De media kon trots zijn: Jeen van de Berg, én de epos van de Elfstedentocht waren in één klap bekend. Het Vrije Volk en Sportwereld konden, eind februari 1956, dan ook geen buil vallen met het organiseren van de Bosrace, wat stond voor de allereerste schaatsmarathon in Amsterdam.
Liefst vijftigduizend toeschouwers trotseerden Arctische poolwinden om in het Amsterdamse Bos nou eens met eigen ogen een schaatsmarathon te zien. Op een parcours van vijf kilometer gingen meer dan honderd schaatsers de strijd aan voor een race over vijfenzeventig kilometer.
Een week eerder was de Elfstedentocht gehouden die eindigde met een fikse kater want er was geen winnaar. De complete kopgroep van vijf rijders, die hand in hand over de eindstreep kwamen, werd gediskwalificeerd. Voor het publiek maakte dat gegeven de koers alleen maar leuker want die stond in het teken van wraak en revanche. Gestreden werd er met het blanke zwaard. Vooral Maus Wijnhout één van de gediskwalificeerden, wilde zich bewijzen. Waarschijnlijk had Maus zich, na de Elfstedentocht, de haren uit zijn kop getrokken dat hij zich had laten overhalen om gezamenlijk over de finish te gaan. Volgens krantenverslagen was Maus de smaakmaker op de bevroren Friese wateren, dé potentiële winnaar .
Maar ook in het Amsterdamse Bos bleek Wijnhout niet het slimste jochie uit het schaatsklasje te zijn. De hele race had de inwoner uit Abbenes met zijn krachten gesmeten. Maus tomeloos op kop, gaten dicht rijdend, wilde alles en iedereen laten zien dat hij, Maus Wijnhout, de beste marathonrijder van 1956 was. Maus, inmiddels weg gezakt in de krochten van de schaatsgeschiedenis,  was sterk maar Jeen van de Berg de slimste want liet  in de eindsprint Wijnberg achter zich.
Volgens het verslag in sportblad Sportief was de sprint te machtig voor de toeschouwers, die politiekordons doorbraken en met duizenden het ‘gevaarlijk krakende’ ijs op kwamen gestormd om Jeen op de schouders te nemen. Het cynisme van de Amsterdamse sportliefhebber kennende zal dat laatste wel verzonnen zijn door de journalist van dienst.

De bladeren van de zwarte walnootbomen  ruisen zacht,  vogels kwinkeleren en met een   zacht ritmisch getik is een tuinman bezig een heg te knippen. Het is ’s morgens elf uur,  op een doordeweekse dag. Op de Nieuwe Oosterbegraafplaats in Amsterdam is het met recht doodstil. Deze maand, precies vijfenzeventig jaar geleden, was dat wel even anders. Op 20 september 1934 werd een jonge wielrenner begraven. Duizenden Amsterdammers dromden rond zijn graf, en ondanks de uitgebreide politiemaatregelen was de menigte niet in het gareel te houden. De begrafenis van ‘Jong’ Klaasje van Nek werd er één in Siciliaanse stijl.

Lees verder: http://stuyfssportverhalen.com/2009/09/06/de-begrafenis-van-jong-klaasje/