Donderdag22 Januari 1942. Op de Atlantische Oceaan brengt Karl Thurmanns, kapitein van de U-553, met een geslaagde torpedoaanval, de Noorse tanker Inneroy tot zinken. Zesendertig Noorse zeelui zagen nooit meer hun geliefde fjorden terug. Terwijl Thurmann zijn periscoop introk, bestoken geallieerde bommenwerpers Enschede. Tweeëntwintig burgerslachtoffers. Op dezelfde dag laten zevenenveertig Britse bommenwerpers hun dodelijke lading los boven Munster. De doden zijn niet te tellen.
22 Januari 1942, start ook de achtste Elfstedentocht. Bijna duizend wedstrijdrijders en zo’n achtendertighonderd toerrijders, staan op de drempel van eeuwige roem. En we gaan niet vertellen wie de winnaar werd, want dát behoort iedere sportfanaat op te kunnen dreunen. De Elfstedentocht, van oudsher dé kans om van een simpele boerenjongen tot eeuwige ijsheilige te worden uitgeroepen. Tenminste, als je als eerste over de streep in Leeuwarden glijdt.
Voor de overige finishers wacht als beloning, het patent om de rest van hun leven de kinderen en kleinkinderen lastig te vallen met het inmiddels, tot epische proporties gevormde, ‘heldenverhaal’. Waarbij opa strak naar het Elfstedenkruisje wijst, hangend aan de muur. 1942, ook de tijd dat jonge mannen gedwongen werden om in Duitsland in de oorlogsindustrie te werken. Dat op deze donderdag, meer dan vijfduizend voornamelijk jonge kerels op de schaats stapte is een nooit opgelost raadsel. Maar wat maakt dat eigenlijk uit?
Vijfduizend schaatsers. En de firma Nooitgedagt, gevestigd in IJlst was er daar ook bij. Nooitgedagt, dé fabrikant van de ‘Friese doorloper’, dé mythische schaats, leek het wel een aardig idee om van deze editie een fotoboekje in oblongformaat uit te brengen, gevuld met vijfenvijftig foto’s. Foto’s met een mooi tijdsbeeld van de gemiddelde Elfstedenrijder, anno jaren veertig. Stoere kerels, harde koppen, plusfourbroek, alpino op. De oren beveiligd met zo’n lullig oorkapje, in zwart-wit afgedrukt. Reserveschaatsen op de rug.
Het boekje doorbladerend bekruipt je een weemoedig gevoel dat dat, waarschijnlijk nooit meer terug komt. Althans, als je Gerrit Hiemstra, en nog wat van die weerprofeten moet geloven. Hoop doet leven, om maar een lullig spreekwoord te gebruiken. Laten we hopen dat de boerenjongens ooit weer gelokt worden met de kreet ‘it giet oan’. En voor ik het vergeet te vertellen: op 22 januari 1942, tijdens de achtste Elfstedentocht lieten drie deelnemers het leven.
Bron: ‘De Elfstedentocht 1942’, uitgegeven in 1942 door de firma J. Nooitgedagt & Zn, IJlst. De wonderlijke databank van John Brouwer de Koning.
Geef een reactie