Prefect

september 13, 2021 — Stuyfssportverhalen

Een oekaze. Uitgevaardigd, door het hoofdbureau van de Parijse politie. Het werd de hoofdcommissaris namelijk té gortig. Toeschouwers waren hun leven niet meer zeker. Tijdens lokale stayerskoersen, vloog er iets té vaak een motor de bocht uit. Om stuiterend tussen het opeen gepakte publiek terecht te  komen. Volgens de commissaris waren de snelheden té hoog. Het verbod gold voor de Parijse wielerbanen waar stayers, gegangmaakt door zware motoren, angstaanjagende snelheden haalden. Een zwaar ongeluk op de Buffalowielerbaan, waar zo’n motor uit de bocht vloog, liet op de burelen van het hoofdcommissariaat de stoppen door slaan: (zie het verhaal ‘Bij elkaar geveegd’, elders op deze blog).

Stayerskoersen verbieden durfde de Parijse prefect niet. Daarvoor was de sport té populair, en de Franse stayers volkshelden. Een tussenoplossing werd gevonden. Om de snelheden te verlagen werd de meedraaiende rol – vrijwel achter de motor, –  op bevel, twintig centimeter van het achterwiel geplaatst. Wat om des keizers baard was, want de snelheid bleef té hoog, en  de stayerssport bloedlink.

Ook tijdens de ‘Honderd van Parijs’, gehouden eind oktober 1906. Aan het vertrek de Amerikanen Bobby Walthour, Hugh McLean en de Franse favoriet én wereldkampioen Louis Darragon (zie, foto). Dat Darragon de koers won, vóór McLean en Walthour, zal die commissaris een rotzorg zijn geweest. Ongetwijfeld leunde de man tevreden achterover, dat de koers veilig was verlopen. Waar Hugh McLean en Louis Darragon geen boodschap aan had. Voor hen stond het lot tóch vast.

Op vier september 1909, trainend op de wielerbaan van Boston, met een snelheid van negentig kilometer komt McLean ten val, en sterft ter plekke. Hugh werd 26 jaar. Ook die arme Louis Darragon, ontsnapte niet aan de Zeis. Op vijfendertig jarige leeftijd, na een succesvolle stayerscarrière van meer dan twaalf jaar, staat Louis aan de start van een stayerskoers gehouden in het Velodrome d’ Hiver. Halfweg koers breekt zijn pedaal. Louis Darragon’s uitvaart, werd door duizenden Parijzenaren bijgewoond.

Bron: La Vie au Grand Air, jaargang 1906, Album des Radwelt jaargangen 1909, en 1918.

Posted in Stayeren. Tags: , , , , , . Leave a Comment »

Murphy

juni 28, 2021 — Stuyfssportverhalen
Charles Pegue

Papa moest geld verdienen. Geld om zijn hoofd en die van z’n dochtertje boven water te houden Charles Peque een weduwnaar uit Parijs, had een jaar eerder zijn jonge vrouw naar het kerkhof gebracht. Charles bleef alleen achter met Marie, een peuter van drie jaar. Voor het kind wachtte het weeshuis. En dat ging Charles nou nét te ver. Charles ging voor zijn kind zorgen. Wat niet gemakkelijk was in 1907.

Peque, geen kantoorpik, noch had hij had een reguliere baan. De man verdiende zijn franken op de wielerbanen als gangmaker. Met redelijk succes. Charles de vaste entraineur van stayer Paul Guignard:  een klein morsig kereltje behorend tot de wereldtop.  Peque en Guignard, niet alleen actief op de Franse banen maar vooral in Duitsland, waar het grote geld te verdienen was. Ook tijdens die ene zondagmiddag 9 juni 1907. Waar het Franse duo was gecontracteerd voor de ‘300 Kronen’,  een stayerskoers over honderd kilometer, gehouden op de Spandauwielerbaan in Düsseldorf, met een goed gevulde prijzenpot van tienduizend goudmark. 

Op de affiches een internationaal stayersveld met de Amerikaan Nat Butler, de Zwitser Fritz Ryser, de Vlaming Thuur Vanderstuyft en thuisrijder Peter Günther.  Een stayerskoers zoals in het Duitsland van vóór de Grote Oorlog er wekelijks tientallen waren. Zo’n koers die anoniem werd bijgezet in de marge van de wielersport. Het scenario verliep anders. In de eenennegentigste kilometer klapt de voorband van Peque’s motor. De Parijse weduwnaar hard tegen het harde beton gesmakt, waarbij  de eveneens gevallen Guignard, door de helse machine vijftien meter werd mee gesleurd.

Murphy’s wet is onverwoestbaar. Want ‘alles wat fout kan gaan, gaat fout’! Peque versuft opgestaan, zag tot z’n afgrijzen, de aanstormende gangmaakmotor van Vanderstuyft op zich afkomen. Met een gebroken kaak én schedel werd Charles afgevoerd naar het lokale krankenlager. Waar hij de volgende dag om drie uur in de middag de naam van zijn dochtertje uitstootte. Om even later de geest te geven. Charles Peque werd bijgezet in het graf bij zijn vrouw. Aan de groeve de kleine Marie.

Bron: La Vie au Grand Air jaargang 1907, Album der Radwelt jaargang 1907.

Posted in Stayeren. Tags: , , , , , . Leave a Comment »

Onbekende

mei 26, 2021 — Stuyfssportverhalen

‘Kareltje, Kareltje, Verbist, had ge niet gereden op d’n pist, dan had ge nu niet gelegen in Uwe kist’.  Een regel uit een nogal macaber liedje, massaal gezongen in de Vlaamse staminees. Karel was dus wél actief  op de piste. Karel was stayer achter zware motoren. Een levensgevaarlijke stiel, waarbij hij ongetwijfeld, de risico’s tegen elkaar had afgewogen. Het gewicht van de vele goudmarken liet de weegschaal doorslaan.

Karel, zoon van een arme moeder. Maakte in 1907 zijn debuut op de gevaarlijke Duitse wielerbanen. Won een jaar later tien grote koersen, waaronder het prestigieuze Grote Prijs van Duitsland. In 1909 stond er honderddertigduizend goudmark op Karels rekening, waarin hij zijn moeder ruihartig in liet delen. En dan, dan is er geen koffie maar 21 juli 1909. Belgische nationale feestdag. Op geleukt met een stayerskoers gehouden op de Karreveldwielerbaan in Brussel. Karel als publiekstrekker op de affiches. Uitverkocht huis, voor een stayerskoers over een uur.

Met nog maar één minuut te gaan, ligt Karel in gewonnen positie. De Grote Hemelse Regisseur had een fijn gevoel voor een dramatische finale. Karel krijgt een klapband. Acht dagen later krijgt Verbist zijn postume hulde, met een  begrafenis die groots, meeslepend en dramatisch was, waarbij zo’n beetje heel Antwerpen afscheid van hem nam. Met als grote finale Karels monumentale graf, nog steeds bevindend op de gemeentelijke begraafplaats in Wijnegem, vlakbij Antwerpen.

Karel Verbist, allang vergeten in het collectieve geheugen. Behalve in Wijnegem, zijn geboorteplek, waar een pad naar Karel is vernoemd.

Als je denkt alles van Karel Verbist te weten duiken, er weer van die onbekende foto’s op. Zoals bovenstaande van Verbist’s begrafenis.  

Posted in Stayeren. Tags: , , . Leave a Comment »

Kachelen

april 13, 2021 — Stuyfssportverhalen
Piet Dickentman, achter Adolf Thormann. Aan het stuur Gerrit de Regt. Foto gemaakt in 1902.

Zo’n onbenullig berichtje. Weggestopt in een stoffig, vergeeld, en inmiddels vergeten sportmagazine, uitgegeven in 1921. Waarin werd stil gestaan dat ene Adolf Thormann, zijn vijfentwintigjarig jubileum vierde als gangmaker.

Thormann, ‘man van Thor, de Germaanse god van de donder’.  Klopt aardig. Thormann, was dan ook zo’n rakker van vele oorlogsfronten, en ‘trok’ Amsterdammer Dickentman, in 1903 naar zijn enige wereldtitel. Als je Thormann aan je zijde had, zat je snor. De man kende weinig scrupules. Zat nergens mee. Dat Thormann de nacht vóór Dickentman’s titelrace, de gangmaakmotor bewaakte met een getrokken Lüger, is ter kennisgeving.

Eerst even wat uitleggen: Dickentman stayerde achter de zogenaamde motortandem, een met twee man amper in bedwang te houden monster. Stayerskoersen, honderd kilometer lang, waar na  vijftig kilometer, – als de benzinepeil angstig laag was, – de tweede motor in de baan kwam. In volle vaart wipte Dickentman over.  Dat van Dickentman’s gangmakers er binnen korte tijd twee dodelijk verongelukte, behoorde tot de mores van het vak. Hoogstwaarschijnlijk schudde Thormann dergelijke drama’s, van zich af als een natte hond. Geld verdrong ratio.

Thormann, man met ‘n kennersoog. Zag meteen wie aanleg als stayer had:  lees, géén angst. In 1908 benaderde hij Fritz Theille, een begenadigd Berlijnse sprinter. Fritz liet zich overhalen, en nam zijn plekje achter de rug van Thormann in. Thormann was een kenner. Fritz ging winnen, en niet zo’n beetje ook. Tot 4 juni 1911! Op de Zehlendorfbaan in Berlijn, verongelukte Fritz voor de ogen van zijn moeder.  

Houdbaarheidsdata van gangmakers tijdens de belle epoque, duurde niet lang. De mannen hadden hun lijf en leden té lief. In de uitslagenlijsten gepubliceerd door Radwelt, kom je ze dan opeens niet meer tegen. Niet Thormann, die kachelde een kwart eeuw lustig voort. Een prestatie op zich.

Bron: Rijwiel- En Motor-Orgaan, jaargang 1921, Album der Radwelt jaargangen 1908 en 1911.

Posted in Stayeren. Tags: , , , . Leave a Comment »

Kroeg

april 7, 2021 — Stuyfssportverhalen

De man was een stayer van nét niet. Stayers als een Jan van Gent, daar zaten ze in het Duitsland van voor de Eerste Wereldoorlog niet op te wachten. Een enkele keer mocht Jan bij de oosterburen zijn opwachting maken. Zonder noemenswaardig succes. Jammer voor Jan, want in Duitsland viel het gróte geld te verdienen.

Het karige beleg op zijn boterham, schraapte Jan bij elkaar op de kleine Nederlandse, Vlaamse en Franse wielerbanen, waar het ruig aan toe ging. Ook op de Antwerpse Zurenborgwielerbaan, ergens in 1915, waar zijn gangmaker Käser, tijdens de race ten val kwam. Jan van Gent, met tachtig kilometer, vliegt  over Käser heen. Waarbij de gangmaakmotor, als een losgeslagen projectiel over de houten wielerbaan stuitert. Om brullend tot stilstand te komen tussen het publiek.   

Van Gendt, Käser en drie toeschouwers worden zwaargewond, en bewusteloos afgevoerd richting hospitaal. Dat Jan van Gent in 1915 Nederlands stayerskampioen werd, was een kwestie van geluk. Grote kanshebbers als een Piet Dickenman, koersten die dag, ergens op een Duitse wielerbaan: uiteraard  voor een volle zak goudmarken.

En toch… Toch struikel in je in het archief van deze blog regelmatig over Jan’s naam.  Of Van Gent, daar blij om had moeten zijn?  De man beschikte namelijk over losse handjes. Met name op de Amsterdamse Zeeburgbaan had Jan een bedenkelijke naam op te houden. Razend achter de zware gangmaakmotor gaf Jan ooit, tijdens het passeren een tegenstander een muilpeer. Met die snelheid een prestatie op zich.

Ach, die Jan van Gent. De man had evengoed zijn verborgen kwaliteiten. Ondanks zijn bescheiden verdiensten, kon hij hoogstwaarschijnlijk goed met geld omgaan. Na zijn stayerscarrière opende Jan, in de Amsterdamse Ferdinand Bolstraat, een café.  Heineken Bier op tap, én twee elektrisch verwarmde Wilhelmina billards.  Jan van Gent, pedant poserend voor zijn kroeg. Bedenkelijk kijkend, op z’n hoede, alsof  hij ieder moment door een brullende gangmaakmotor te grazen wordt genomen.

Posted in Stayeren. Tags: , , , , , . Leave a Comment »

Bioscoopbroekzak

januari 24, 2021 — Stuyfssportverhalen

Een man zonder broekzakken, is een ontheemde stumper. De broekzak, per definitie dé veilige plek waar  handen altijd een warm asiel vinden, waarbij we vooral niet moeten denken aan het begrip ‘bioscoopbroekzak’.  Vlak vóór de start van een stayerskoers, heeft een stayer  nou eenmaal geen pantalon aan. Als dan ook een fotograaf op de proppen komt, heeft hij ‘n probleem. De armen gaan dan maar onwennig over elkaar. Of worden geparkeerd op de heup.  Vermoedelijk kon ze dat geen moer schelen, hoe ze op die foto gingen.  Aan de lichaamstaal te zien hadden ze  helemaal geen trek om te poseren. Dat ze dat wél deden, was natuurlijk door de strot gedrukt door  de directie van de wielerbaan.   

Een vergeelde foto, gemaakt vlak voor de start van Het Gouden Wiel van de Rijn. Een stayerskoers over een uur,  gehouden op de lokale wielerbaan van Keulen, tijdens het goddelijke jaar 1912,  waar in het Duitsland van vóór de Eerste Wereldoorlog er honderden van waren.  Enfin, Fritz Ryser, Richard Scheuermann, Thuur Vanderstuyft, Peter Günther en Klaus Zeisler, waren gecontracteerd voor een  koers over een uur. De lokale favoriet, Keulenaar Peter Gunther, werd winnaar, wat niet zó verrassend was.  Dat Günther met zijn overwinning, zeventienhonderd goudmarken opstreek is voor de statistieken. Véél aardiger is te weten wat er later gebeurde. Aardig…?  Dertien maanden later, op diezelfde wielerbaan, tijdens de Grote Herfstprijs verongelukte Richard Scheuermann, een voormalig kleermaker. 

Zes jaar later in 1918, kondigde zich ook het definitieve einde van Peter Günther aan. Peter, wereldkampioen stayeren in 1911, verongelukte dodelijk tijdens de Grote Herfstprijs van Düsseldorf. En dan is er ook nog Fritz Ryser, ook een voormalige wereldkampioen. Ryser, tijdens zijn stayercarrière betrokken bij diverse bloedbaden op de Duitse wielerbanen, zoals de catastrofe op de wielerbaan van de Botanische Garden in 1909, waar zijn  gangmaakmotor in volle vaart  tussen de volgepakte tribunes terecht kwam: negen doden. Fritz, ontsnapt aan deze hel, stierf in 1916 in zijn Berlijnse woning, waarbij het niet uitgesloten was dat de man vrijwillig uit het leven was gestapt.

Scheuermann, Günter en Ryser, mannen in bonus, want rijk geworden met hun sport.  Waar ze weinig plezier aan hadden, Want een doodshemd heeft geen zakken. Laat staan broekzakken…

Bron: Album der Radwelt jaargang 1912.   

Posted in Stayeren. Tags: , , , , , , , . 1 Comment »

Kruispunt

november 16, 2020 — Stuyfssportverhalen

Het was zijn eerste autorace, waarbij hij meteen tot dé favoriet werd uitgeroepen. Waarop zijn favorietenrol was gebaseerd, is niet helemaal duidelijk. Waarschijnlijk omdat Henri Cissac ervaring had  met snelheden. Cissac, een gangmaker op de wielerbanen. Op zijn zware gangmaakmotor trok hij in 1903, Tommy Hall naar een toenmalige wereldsnelheidsrecord van ruim tachtig kilometer.

Voor Cissac was het leven op z’n gangmaakmotor  tóch nét niet spannend genoeg. Zijn lijf smachtte naar nóg meer adrenalinekicks. Het feit dat  er inmiddels tientallen zware ongelukken, soms met dodelijke afloop op de wielerbanen plaats vonden, schudde hij, als een natte hond van zich af. Voor jongens als een Henri Cissac, was de komst van  het vliegtuig én de raceauto een niet te missen kans. Collega gangmaker  Bertin, verruilde zijn gangmaakmotor om voor een vliegtuigje. En stortte in 1909, van  zo’n honderd meter hoogte, richting aarde. Bertin kreeg een vorstelijke begrafenis. Maar dat terzijde.

Cissac ging voor de raceauto. De datum zeven juli 1908, stond vast  in z’n agenda rood omcirkelt. Op deze dag beleefde de voormalige gangmaker zijn première als autocoureur. De man ging van start bij de Grand Prix des Voiterettes, een race over ruim vierhonderd kilometer, gehouden over de landweggetjes in de buurt van Rouen.  

Henri Cissac, aan het stuur van z’n bolide. Naast hem zijn mecanicien, ene Schaub. De fotograaf van het Franse sportblad La Vie au Grand Air, was ook ter plekke. Zijn foto’s van deze race, nú bekijkend,  moet het voor toeschouwers en coureurs, een helse aangelegenheid zijn geweest. De meest vreselijke ongelukken, met duidelijk in beeld,  zwaar gewonde mensen,  afgedrukt over de breedte van een pagina.

Henri Cissac stond daar ook bij. Voor Henri was een hele pagina uitgeruimd. Halverwege race, op volle snelheid en in de buurt van het kruispunt Willy-le-Haut, kon Henri het stuur niet meer houden. De bolide van Cissac belandde op z’n kop in een droge sloot. Waarbij mecanicien Schaub, zich direct meldde aan de hemelpoort. Cissac hield het iéts langer vol. ‘Haal me weg, haal me weg’,  stootte de ongelukkige Henri uit, tegen toegesnelde toeschouwers, en verloor het bewustzijn.

Cissac, afgevoerd naar een boerderij in Maisoncelles, waar hij, twintig minuten later, dit ondermaanse verliet. Henri Cissac, eenendertig jaar geworden, werd op zijn verjaardag, vijftien juli, begraven. Dat dan weer wel…

Bron: La Vie au Grand Air jaargang 1908.

Posted in Stayeren. Tags: , , , , . 1 Comment »

Ratten, heel veel ratten

november 12, 2020 — Stuyfssportverhalen
August Fossier, links, gangmaker van zijn broer Honoré Fossier

11 November 1918, de dag dat de ‘Groote Oorlog’ eindigde. Ruim acht miljoen  gesneuvelden. Jongens, weg gerukt uit hun jeugd. Vechtend aan het Westfront. Vier jaar lang overlevend in vochtige loopgraven, de hel, op een paar vierkante kilometer.

Slaapgebrek, kou, regen, honger, dorst, modder en ratten. Héél veel ratten. De stank van ontbindende lijken. Om uiteindelijk de sterven voor Kaiser, und Vaterlant, en andere nationalistische idioten. Op de oorlogskerkhoven in West-Vlaanderen en Noord-Frankrijk liggen die jongens te wachten op de jongste dag. Op hun graf een wit steentje met naam en rangnummer. Eindeloze rijen.

Ook de laatste rustplek voor Auguste Fossier. August, een voormalig wegrenner, ruilde zo rond 1902 zijn fiets om voor een gangmaakmotor. August werd de vaste gangmaker van zijn broertje Honoré.  Succesvol zijn ze niet écht geweest. Zeker niet op de Duitse wielerbanen van vóór de Eerste Wereldoorlog,  de premier league  van het stayeren. In de  lange, pijnlijk nauwkeurig genoteerde, uitslagenlijsten gepubliceerd in de jaargangen van Radwelt, kom je de broertjes Fossier niet tegen.

De jongens Fossier waren gebonden aan de koersen, gehouden in hun vaderland Frankrijk. Ach wat maakt dat ook uit. Dit stukje gaat over gangmaker August Fossier. Die op de allereerste dag van het uitbreken van de Eerste Wereldoorlog, zich kon melden bij het Franse Leger, waar hij toegewezen werd als ‘cyclist’. Het monster van de ziektes, heerser in de loopgraven kreeg uiteindelijk ook August te pakken.

In 1915 werd de voormalige gangmaker getroffen door tyfus. August Fossier zou nooit meer op z’n gangmaakmotor zitten. Ergens in mei 1915 blies  August zijn laatste adem uit. August Fossier, eenenveertig jaar, liet een vrouw en drie kinderen achter.

Posted in Gesneuvelde renners, Stayeren. Tags: , , , . Leave a Comment »

Negende

november 9, 2020 — Stuyfssportverhalen

Hupsakee! Daar ging er weer één. Even voor dat het weeë geluid van zacht vlees op hard beton klonk, kreeg Eugene Bruni een klapband.  Met tachtig kilometer stuiterde Bruni tegen het beton. Bewusteloos,  op een brancard,  afgevoerd richting het hospitaal. Waar de priester van dienst al klaar stond met de laatste sacramenten. 

Voor Bruni’s leven werd geen centiem gegeven. Maar God was genadig die dag. De Heer had zijn grenzen. In  zijn eigenste hemelse paradijsje,  werd het  opvallend druk met die malle stayerende jongens.  In dat goddeloze jaar 1904, had Hij al acht dood gevallen stayers mogen verwelkomen.  Bruni, twee dagen later wakker geworden met een knallende koppijn, ontsnapte als negende. Als stayer mocht de man  dan wel regelmatig zijn leven op het spel zette, maar helemaal van de pot gerukt was hij ook nou weer niet.

Van een oude cavaleriehelm knutselde hij een valhelm. Een maand later zal hij de Heer op z’n knieën gedankt hebben. Bruni mét helm, én een contract voor een stayerskoers  gehouden op het Parc des Princes. Tegenstanders  Walthour en George Leander, 22 jaar, afkomstig  uit Chicago. De laatste, razend, zonder valhelm achter gangmaker Cissac, kwam ten val en kwam terug in Chicago in een loden doodskist.

Parijzenaar Bruni, zoon van straatarme Italiaanse ouders, werd gelokt door het grote geld  dat op de Duitse wielerbanen te verdienen was. Acht seizoenen was Bruni regelmatig op de levensgevaarlijke banen actief, won vijfentwintig grote koersen, goed voor bijna tachtigduizend goudmark.

Getuigen van de dramatische afgang  van Eugene Bruni, gefotografeerd en afgedrukt in een groot Franse sportmagazine, hadden nooit kunnen vermoedden dat Bruni, pas in 1956 op tweeënzeventig jarige leeftijd zijn laatste adem uitstootte.

Bron: La Vie au Grand Air, jaargang 1904.

Posted in Stayeren. 1 Comment »

Corona

september 11, 2020 — Stuyfssportverhalen

Zestig kilometer in het uur.  De gangmaakmotor had in het jaar 1901 zijn  opwachting gemaakt.  Een prehistorische machine met een onheilspellend grote benzinetank, gesmeed door de plaatselijke smid, waarvan het te hopen was dat de tank niet lekte.

De  komst van de motor was het sein  voor avonturiers met suïcidale trekjes om daar achteraan te koersen.  Nóg wildere, desperate figuren, namen plaats op de motor. Het stayeren was geboren. Wél opvallend dat de stayerssport direct aansloeg in Duitsland. Opvallend? Niet echt. Volgens de toenmalige Pruisische mores, kon alleen roem behaald worden op het randje van leven en dood.

De vele Duitse schermschooltjes, waar met vlijmscherpe sabels lustig op elkaar werd ingehakt, floreerde als nooit te voren. Waar de stille, onuitgesproken wens, een houw in het gezicht was Een litteken op de bakkes, een pré op erkenning in de Keizerlijke Wehrmacht. Ook  op de wielerbaan kon lustig gestoeid worden met Magere Hein. Met de gangmaakmotor als het vehikel richting kerkhof. Binnen enkele jaren sneuvelden meer dan veertig stayers en gangmakers.  

Thaddy Robl, een beginnende stayer afkomstig uit München maakte zich nog geen zorgen. De man behoorde  tot de wereldtop. Robl, gegangmaakt door de gebroeders Lehman, twee geharnaste cowboys afkomstig uit Berlijn, was de grootverdiener in het stayeren.  Thaddy, koerste op het beste materiaal van z’n tijd. Gesponsord door de Continental-fabrieken, leverancier van banden. Zijn  fietsen werden beschikbaar gesteld door de grootste fietsfabriek van München. Dat het  fietsmerk véél later, een sinistere bijklank kreeg zal Robl ongetwijfeld een rotzorg zijn geweest. Voorlopig werd hij wereldkampioen op een karretje van het fietsmerk Corona.

Posted in Stayeren. Tags: , , , . Leave a Comment »
« Older posts
Newer posts »
error: Inhoud is beschermd!
%d